Φωτογραφία, ηθική ή και τα δύο μαζί;

Ίσως, για τις παρακάτω σκέψεις να ευθύνονται τα πρόσφατα σεμινάρια φωτογραφίας που παρακολουθώ και με έχουν θέσει σε βαθύτατους προβληματισμούς. Πιθανότατα όμως, η πηγή του προβληματισμού να ξεκίνησε από ένα γεγονός που έμαθα πρόσφατα, παρόλο που  συνέβη πριν πολλά χρόνια στο χώρο της φωτογραφίας.
Το 1994, ο βορειοαφρικανός φωτογράφος Κέβιν Κάρτερ, απαθανατίζοντας με το φακό του τις συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης στο Νότιο Σουδάν, έρχεται αντιμέτωπος με το θέαμα ενός μικρού κοριτσιού, το οποίο εξαντλημένο από την πείνα, κάνει ένα διάλειμμα πριν φτάσει στο σταθμό τροφοδοσίας του ΟΗΕ. Την ίδια στιγμή, ένας γύπας πλησιάζει στα 2 με 3 μέτρα το παιδί περιμένοντάς το θάνατο του για να το κατασπαράξει.
Ακολουθώντας τις γενικές οδηγίες της μη επαφής με τα θύματα, ο Κάρτερ φωτογραφίζει το μικρό κορίτσι, προσθέτοντας στο θέμα και το όρνεο που περίμενε το θάνατό του. Επί 20 λεπτά, η προσοχή του ήταν εστιασμένη στο φακό και στις οπτικές από τις οποίες θα μπορούσε να τραβήξει όσο το δυνατόν καλύτερα, το θέμα.
Οι New York Times αγόρασαν και δημοσίευσαν αμέσως τη φωτογραφία, η οποία προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων και κατηγοριών εναντίον του φωτογράφου. Η δημοσίευση της φωτογραφίας ωστόσο, έφερε ως αποτέλεσμα την αύξηση της βοήθειας στα πληγέντα χωριά του Σουδάν.
Ένα χρόνο μετά, τον Μάιο του 1994, ο Κέβιν Κάρτερ παρέλαβε το Βραβείο Πούλιτζερ για τη συγκεκριμένη φωτογραφία. Παρά τα φώτα όμως, της φωτογραφικής του επιτυχίας,  2 μηνές μετά, σε ηλικία 33 ετών, αυτοκτονεί από βαθιά κατάθλιψη, εξαιτίας, όπως όλα δείχνουν, του γεγονότος και των κατηγοριών που ακολούθησαν.
Τμήμα του σημειώματος αυτοκτονίας που άφησε, αναφέρει: «Λυπάμαι, ειλικρινά λυπάμαι. Ο πόνος της ζωής ξεπερνά τη χαρά της. Και την ξεπερνά ως το σημείο εκείνο, που πια η ζωή δεν αντέχεται. Χωρίς λεφτά για τηλέφωνο, για το νοίκι μου, για να υποστηρίξω το παιδί μου, για να ξεπληρώσω τα χρέη μου, χρήματα, χρήματα, χρήματα… Μα πάνω απ’ όλα, οι εφιάλτες από τις ζωντανές μνήμες από δολοφονίες, και πτώματα, και θυμός πολύς, και πόνος ανείπωτος, για παιδιά που πεινάνε, για τρελούς, συχνά και αστυνομικούς, που πατάνε τη σκανδάλη, δεν αντέχω άλλο. Φεύγω…».
Η συγκεκριμένη ιστορία, σε συνδυασμό με πολλές άλλες, όπως αυτή που συνέβη λίγο πριν φύγει το 2012, με το φωτογράφο που παρά τη δική του εκδοχή, η αλήθεια είναι πως απαθανάτισε τις τελευταίες στιγμές ενός άνδρα που είχε πέσει στις ράγες του μετρό της Νέας Υόρκης, θέτει έναν κύριο προβληματισμό γύρω από τα όρια της φωτογραφίας.

Ασφαλώς, κάποιες φωτογραφίες, όσο αποτρόπαιες κι αν είναι, βοηθούν στην αντιμετώπιση κάποιων φαινομένων που πλήττουν τον εκάστοτε πολιτισμό ή την κοινωνία μίας χώρας. Οπότε υποθέτω, πως μία - τέτοιας σημασίας- φωτογραφία μπορεί να φανεί σωτήρια και λυτρωτική... υποθέτω όμως, πως ο φακός οφείλει πολλές φορές, να παραχωρεί τη θέση του στην ηθική πλευρά του ζητήματος όταν σκοπός του φωτογράφου δεν είναι η ανάδειξη ενός θέματος- προβλήματος, αλλά η δημόσια προβολή και ανάδειξη του ιδίου φωτογράφου.
Ωραία όλα αυτά, αλλά εκτός από το ότι είναι πολύ θεωρητικά, ποιος μπορεί να μας πείσει για το σκοπό του φωτογράφου; Κατά τη δική μου άποψη, η ίδια η εικόνα... Εξαρτάται κάθε φορά από το πώς είναι τραβηγμένη. Ο πόνος σκιαγραφείται, αλλά μπορεί να είναι διακριτικά και συμπονετικά τραβηγμένος. Μία ωμή φωτογραφία είναι πρώτα απ'όλα, κατά τη δική μου άποψη πάντα, εκτεθειμένη στον ίδιο το φακό...Και έχει ασφαλώς, διαφορετική χροιά από τη φωτογραφία της ελπίδας!